سال‌هاست که شهر تهران به عنوان یکی از آلوده‌ترین شهرهای جهان از نظر آب و هوا شناخته می‌شود و سال‌هاست که قرار است کاری در این مورد انجام شود و نمی‌شود....

سال‌هاست که شهر تهران به عنوان یکی از آلوده‌ترین شهرهای جهان از نظر آب و هوا شناخته می‌شود و سال‌هاست که قرار است کاری در این مورد انجام شود و نمی‌شود. اگرچه با این وضعیت صحبت کردن درباره مولفه‌های زیست محیطی شهر تهران با یک علامت تعجب بزرگ همراه است، بااین حال در آستانه روز جهانی محیط زیست گفتگویی را با مهندس محمدهادی حیدرزاده، مشاور شهردار تهران و رییس ستاد محیط زیست و توسعه پایدار شهر تهران در خصوص محیط‌زیست، ترافیک، آلودگی هوا و راهکارهای موجود برای بهبود وضعیت محیط‌زیست شهر تهران انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:
سلامت: آقای مهندس؛ به نظر شما در شهری مثل تهران، اقتصاد و محیط زیست چه رابطه‌ای با هم دارند؟

به طور کلی در اوایل انقلاب صنعتی اقتصاد و محیط زیست دو قطب مخالف هم محسوب می‌شدند. از یک طرف علمای اقتصاد، محیط زیست را عامل مخالف توسعه می‌دیدند و از سوی دیگر پژوهشگران محیط زیست، اقتصاد را موجب تخریب محیط زیست می‌دانستند اما به تدریج این نگاه تغییر کرد و از سال 1992 میلادی و موضوع توسعه پایدار، این دو موضوع در راستای هم قرار گرفتند. تجربه هم نشان داده است در مناطقی که شاخص‌های زیست محیطی بهتر بوده است، اقتصاد نیز رشد مطلوبی داشته و از طرف دیگر درجاهایی که اقتصاد بهتری داشته‌اند (مثل کشورهای توسعه یافته)، شاخص‌های زیست محیطی هم بهتر بوده‌اند.

سلامت: این مساله در شهر تهران هم صادق است؟

بله، به طور واضح. مثلا یکی از عوامل اصلی عدم جذب گردشگر در تهران آلودگی هوای آن است وگرنه تهران از نظر مولفه‌های جذب توریست از بسیاری از شهرها بهتر است. در مقابل اگر کمی دقت کنیم، خواهیم دید بسیاری از شهرها وجود دارند که تنها جاذبه گردشگری آنها آب و هوای مطلوب آن است. اگر ما گردشگری را یکی از مصادیق رونق اقتصادی ببینیم، خواهیم دانست که ارتباط پیوسته و تنگاتنگی میان عوامل زیست محیطی و رشد اقتصادی وجود دارد و به همین دلیل هم هست که یکی از مهم‌ترین مسایل روز مطرح در دنیا و در کشورهای توسعه یافته تدوین شاخص‌ها و برنامه‌ریزی‌های اقتصادی بر مبنای مسایل زیست محیطی است زیرا این دو در کنار یکدیگر موجب هم‌افزایی می‌شوند.

سلامت: یعنی تنها مشکل تهران همین عدم جذب توریست است؟

نه، مساله عدم جذب گردشگر تنها یک مثال است ولی مسایل شهر تهران فقط محدود به آن نیست. شما می‌توانید آلودگی هوای تهران و ترافیک آن را در مورد فردی که هر روز صبح باید بر سر کار خود حاضر شود با فردی مقایسه کنید که در یک محیط آرام و هوای پاک همان کار را انجام می‌دهد. مسلما فردی که مشکلات زیست محیطی شاغلان تهرانی را ندارد، از لحاظ راندمان کاری و کیفیت زندگی در شرایط بسیار مطلوب‌تری به سر می‌برد.

سلامت: فکر می‌کنید مهم‌ترین اولویت‌ها در بحث محیط زیست در تهران و شهرهای مانند آن چیست؟

در شهر تهران یک محور مدیریتی و سه محور فنی، مهم‌ترین اولویت‌ها در بحث محیط‌ زیست هستند. اولویت مدیریتی این موضوع به یک مدیریت یکپارچه زیست محیطی در کلان‌ شهرها مربوط می‌شود. مدیریت در مسایل زیست محیطی شهر تهران باید به گونه‌ای باشد که از موازی کاری‌ها و مغفول ماندن برخی مولفه‌ها جلوگیری شود که این امر جز با یک مدیریت یکپارچه امکان‌پذیر نیست. اولویت‌های فنی نیز در سه حوزه آب، خاک و هوا مطرح می‌شود که باید در هر سه مورد نگاه جدی صورت گیرد. در حوزه آب، تشکیل شبکه فاضلاب تهران به عنوان یک رکن اساسی مطرح است. در حوزه هوا، بهبود کیفیت هوا مبتنی بر گسترش حمل و نقل عمومی و کاهش سفرهای غیرضروری و فرهنگ‌سازی در این مورد است و در نهایت در حوزه خاک باید در دفع زباله و بحث بازیافت زباله‌ها بازنگری و اقدام اساسی صورت گیرد.

وقتی که ما داریم تعداد زیادی خودرو را شماره‌گذاری و وارد خیابان‌ها می‌کنیم و در مقابل تعداد معدودی از خودروهای قدیمی را از دور خارج می‌کنیم، چه طور می‌توانیم انتظار داشته باشیم، هوای تهران با این ترافیک سنگین به شکل مطلوب برگردد؟! مشکل اساسی ما در بحث آلودگی هوا، تعداد خودرو نیست. تعداد خودروهایی که در کشور ما و به خصوص در شهر تهران در حال تردد هستند در مقایسه با کشور عربستان که تعداد خودروهای آن 12 میلیون است و همین‌طور در مقایسه با آلمان که 40 میلیون خودرو دارد، رقم بالایی محسوب نمی‌شود.

سلامت: پس مشکل کار کجاست؟

در واقع مشکل اصلی وسایل نقلیه در کشور ما و به خصوص در شهر تهران عدم فرهنگ‌سازی و وجود نداشتن مدیریت تقاضای سفر است. 70 درصد حمل و نقل در کشور ما به صورت شخصی انجام می‌شود و این در حالی است که در آلمان 70 تا 80 درصد سفرها با حمل و نقل عمومی انجام می‌شود و استفاده از وسیله نقلیه شخصی تنها در ایام آخر هفته یا سفرهای شخصی صورت می‌گیرد.

سلامت: آیا امکانات حمل ونقل عمومی ما در این حد هست که مردم بتوانند از این طریق به رفت و‌آمد بپردازند؟

این نکته نیز قابل تامل است. ما باید با گسترش حمل و نقل عمومی و استفاده از فضای IT سفرهای غیرضروری را کاهش دهیم و سهم حمل و نقل شخصی را کم کنیم و در مقابل حمل و نقل عمومی با کیفیت در تهران مستقر کنیم (که از لحاظ کیفی و کمی جوابگو باشد) و برازنده مردم نیز باشد.